صادق زیباکلام استاد دانشگاه تهران طی نامه ای به حسین شریعتمداری مدیر مسئول روزنامه کیهان به انتقادات روزنامه کیهان از بعد اقتصادی اجرای برجام پرداخته است. وی دراین نامه نوشته است: اقتصاد ایران یک اقتصاد فاسدو ناکارآمد دولتی است که صد برجام دیگرهم اگرظاهرشوندهیچ معجزه ایی برای آن اتفاق نمی‌افتاد. ما را چه می‌شود که این همه در مملکتمان فساد رایج شده؟
آفتاب :
زیباکلام می گوید: «بر خلاف ادعای مخالفین، برجام نه قرار بوده که معجزه‌ایی در اقتصاد ایران بوجود آورد و نه عمق معضلات اقتصادی ایران بگونه‌ایی است که برجام اساسا قادرنبوده تغییری و بهبودی درآن بوجود آورد.»
متن این نامه را در ادامه می خوانید:
سرورعزیز و مکرم جناب آقای حاج حسین شریعتمداری
مدیرمسئول روزنامه وزین کیهان
با سلام و تحیات و تبریک سال نو، در هفته‌های اخیر شاهد دور جدیدی از حملات سنگین اصولگرایان تندرو علیه برجام شده‌ایم. مخالفین می‌گویند که برجام نه دستاوردی داشته، و نه هیچ بهبود و تغییری بر وضعیت اقتصادی کشور گذارده. از جمله هفته گذشته کیهان در واکنش به مصاحبه‌ها و یادداشت‌های بنده در دفاع از «برجام» مرقوم فرموده بودند که «کدام دستاوردبرجام؟» بزعم حضرتعالی، اگر واژه «شکست» را برای برجام بکار نبریم یقینا می‌بایستی آنرا «بی‌حاصل» توصیف نمود.
محض اطلاع مخاطبینی که آن مطلب را ندیده‌اند یادآوری نمایم که کیهان در پاسخ به دفاع بنده از برجام نوشته بود «علیرغم واگذاری امتیازات بزرگ از جانب ایران، برجام هیچ حاصلی درعمل نداشته. نه تنها تحریم‌ها برداشته نشدند بلکه شاهد هستیم که موارد جدیدی هم عمدتا ازجانب آمریکایی‌ها برقبلی‌ها اضافه شده‌اند. و (همانطورکه کیهان قبلا هشدار داده و پیش بینی کرده بودکه بعدازهسته ایی آمریکایی‌ها بسروقت پرونده‌های دیگرخواهند رفت) آمریکایی‌ها پرونده موشکی ایران را مطرح کرده‌اند.»
من پاسخم را به دو بخش تقسیم کرده‌ام. بخش نخست پیرامون برجام و اقتصاد ایران می‌باشد. در این بخش می‌خواهم استدلال نمایم که بر خلاف ادعای مخالفین، برجام نه قرار بوده که معجزه ایی در اقتصاد ایران بوجود آورد و نه عمق معضلات اقتصادی ایران بگونه ایی است که برجام اساسا قادرنبوده تغییری و بهبودی درآن بوجود آورد. در بخش دوم فرض گرفته‌ام که حق با مخالفین برجام است و مذاکرات و نهایتا توافق هسته‌ای بنفع منافع ملی‌مان نبوده. در اینصورت از حضرتعالی و مخالفین برجام پرسیده‌ام که آلترناتیو و «چه باید کردشما؟» کدام است؟ با بخش اول شروع می‌کنم.
جناب شریعتمداری معزز، اجازه می‌خواهم که با توجه به دور جدید حملات سنگینی که به دولت یازدهم وبالاخص برجام درسال جدید براه افتاده یک نگاه عمیق‌تری به مسئله توافق هسته‌ایی وادعای مخالفین مبنی براینکه برجام هیچ بهبودی در وضعیت اقتصادی کشور بوجودنیاورده بیاندازم. ازیک جهت این حملات حرف و حدیث تازه ایی نیست.
اساسا کیهان و تندرو‌ها از همان ابتدا روی کارآمدن دولت یازدهم و اتخاذ رویکرد تنش‌زدایی با غرب و بالاخص آمریکا، پرچم مخالفت علیه آنرا برافراشتند. ازآنجا که ضدیت با غرب و «آمریکا- ستیزی» اساس و بنیان هویت سیاسی جنابعالی و همفکرانتان را تشکیل می‌دهد طبیعی است که با هر تلاشی که در مسیر تنش زدایی صورت بگیرد مخالفت نمایید.
بنابراین نه تنها از رویکرد دولت یازدهم استقبالی نکردید بلکه از همان ابتدا علیه مذاکرات هسته‌ایی جبهه گیری نمودید. ازنخستین توافق که در ژنو در آبان۹۲صورت گرفت با جمع شدن درسفارت آمریکا و تشکیل «دلواپسان» استقبال نمودید و آنرا بدتراز «ترکمانچای» خواندید. تا رسیدیم به «لوزان» درفروردین۹۴ و نهایتا توافق تاریخی وین با آمریکادروین درتیر۹۴که بنام «برجام» معروف شده.
در بهترین حالت واکنش تندرو‌ها به برجام سردی، بی‌اعتنایی و تلاش در بیفایده نشان دادن آن بود. اما همانطور که اشاره نمودم تندرو‌ها ازبعد از تعطیلات نوروز یک دور جدید رویارویی با برجام را براه انداخته‌اند. تعارف و حفظ ظاهر را یکسره کنار گذارده‌اند و تیغ از نیام برکشیده به مصاف برجام شتافته‌اند.
شاه بیت سخنشان هم این است که «علیرغم وعده‌ها و نوید‌هایی که دولت داده بود، علیرغم درب باغ سبزی که دولت ترسیم کرده بود، برجام هیچ حاصلی نداشته و تغییری در وضعیت اقتصادی کشوربهمراه نداشته». این مدعی و مخالفت با برجام را تندرو‌ها دردور جدید حملاتشان علیه برجام بنحوی پر رنگ در هفته‌های اخیر به نمایش گذارده‌اند.
«برجام هیچ نتیجه ایی تا بحال نداشته»؛ «نه تنها تحریم‌ها برداشته نشده اندبلکه تحریم‌های جدیدی هم برقبلی‌ها اضافه شده‌اند»؛ «دروغ گویی غربی‌ها وعدم صداقتشان هرروز بیش از پیش آشکارمی شود»؛ «اگر برجام نبودنفت به بشکه ایی ۱۲۰دلارمی رسید»؛ «برجام نه تنها هیچ بهبود اقتصادی بهمراه نیاورد بلکه رکود و اوضاع بد اقتصادی همچنان ادامه دارد»؛ «دولت دروغ می‌گفت که برجام باعث بهبود اقتصادی می‌شود»؛ «همانطورکه ازابتداء می‌گفتیم آمریکایی‌ها بعدازگرفتن خاکریزهسته ایی به سروقت پرونده‌های دیگر خواهند رفت، می‌بینیم که امروز رفته‌اند به سروقت برنامه موشکیمان فردا هم بحث حقوق بشر را مطرح می‌کنند و همه این‌ها بخاطر وادادن سر مسئله هسته ایی بود»؛ «برجام مرده بدنیا آمد»؛ «همه امتیازهارا مادادیم وغربی‌ها صرفا روی کاغذ تعهداتی دادند که به آن‌ها هم عمل نکردند»؛ «برجام یک دروغ بزرگ بود»؛ «مگربرجام چه گلی برسرمان زدکه حالابرویم برای برجام‌های دوم و سوم؟»؛ «مردم مابرجام را از روی اکراه پذیرفتند» و……. صرفا برخی ازادبیاتی است که تندرو‌ها در دور جدید حملات هماهنگشان علیه برجام بکارگرفته‌اند. من سودای آنرا ندارم که وارد کم وکیف و صحت و سقم این مدعیات شوم.
واضح است که ریشه همه این مخالفت هاوقلب واقعیات صرفا انگیزه‌های سیاسی است. دورجدید حمله به برجام حاصل شکست باورنکردنی تندروهادرانتخابات هفتم اسفند است. بسیاری از تندرو‌ها برجام را مسبب محبوبیت دولت روحانی و اقبال به آن می‌پندارند ونگرانندکه اگرفضای پسا‌برجام تداوم یابد، شانس پیروزیشان درانتخابات ریاست جمهوری سال آینده با چالش جدی روبرو شود. بنابراین و بزعم خودشان رفته‌اند بسروقت عامل پیروزی ائتلاف اصلاح طلبان که برجام باشد. عمده‌ترین تلاششان هم این است که نشان بدهند وعده‌های دولت مبنی بر بهبود وضعیت اقتصادی پسا برجام همه توخالی بود.
جناب شریعتمداری عزیز، نمی‌دانم کدام مسئول رسمی دولت عنوان نموده که با برداشته شدن تحریم‌ها اقتصاد ایران زیرو رو خواهد شد؟ خیرقربان. اقتصاد ایران یک اقتصاد فاسدو ناکارآمد دولتی است که صد برجام دیگرهم اگرظاهرشوندهیچ معجزه ایی برای آن اتفاق نمی‌افتاد. برداشته شدن تحریم‌ها صرفا مارا باز می‌گرداند به شرایطی که تا قبل از تحریم‌ها داشتیم. آیا اقتصادایران دراواخردهه ۱۳۸۰وقبل آغاز تحریم‌ها خیلی اقتصاد موفق و بالنده ایی بود؟ آیا صادرات محصولات ایران راهی بازارهای جهانی بودند وصنایع و تولیدات ساخت ایران شانه به شانه کشورهای موفق دیگر می‌زدند؟ نمی‌دانم این باورکه برجام قرار بوده تا با خود یک معجزه اقتصادی بهمراه بیاود، فساد را ریشه کن نماید، برای ۸میلیون نفرکارایجاد نماید، کیفیت تولیدات داخلی را بالا برده ومحصولات ساخت ایران را قابل رقابت دربازارهای جهانی نماید، کشور را یک شبه از رکود عمیق و گسترده ایی که سالهاست درآن فرو رفته خارج نمایدو….. از کجا و بر اساس کدام منطق اقتصادی بوجود آمده که تندرو‌ها دارند دولت روحانی را متهم می‌کنند که پس چرا این‌ها ظرف چند ماهی که از تصویب برجام می‌گذرد اتفاق نیفتاده؟ جناب شریعتمداری عزیز، برجام صرفا قرار بوده تا تحریم‌ها را (آنهم نه همه تحریم‌ها بلکه تحریم‌هایی که در ارتباط با هسته ایی بوده) بردارد.
برای موفقیت و جهش اقتصادی صرف باز شدن غل و زنجیرهای تحریم کافی نیست. مگر قبلا که تحریم‌ها نبود ما کجا بودیم و چه وضعیتی می‌داشتیم؟ اگر براستی خواهان تحول اقتصادی هستید بایستی ببینید کشورهای دیگری که تا دو سه ده پیش کشورهای در حال توسعه محسوب می‌شدند چه کردند و چه اصلاحاتی در اقتصاد‌‌هایشان انجام دادند تا امروز بدل شده‌اند به اقتصادهای بالنده و موفق. می‌بایستی ببینید امارات، هند، ترکیه، مالزی، تایوان، سنگاپور، هنک کنگ، مناطق آزادچین، برزیل، آرژانتین و یک دوجین کشورهای دیگرچه کردند که امروز بدل به اقتصادهای موفق شده‌اند. ترکیه چه کرد که ظرف کمترازسه دهه رسیده به ۱۵۰میلیارد دلار صادرات درسال بدون داشتن یک کپسول گاز یا یک بشکه نفت. هیچکس منکر این نیست که چه این دسته از کشور‌ها و چه دیگرکشورهای توسعه یافته با مشکلات و بحران روبرو نمی‌شوند.
اما شاه بیت قضیه این است که همواره هم موفق می‌شوند تا بحران‌ها‌یشان را با تدبیر پشت سربگذارند. در حالیکه ما برای معضل مفاسداقتصادی که از در و دیوار مملکت بالا می‌رود تنها راهکاری که ارائه داده‌ایم اعدام و متهم نمودن فعالین اقتصادیمان به «مفسدفی الارض» بوده است. بماند ۷، ۸میلیون بیکار، انبوه صنایعی که یاتعطیل شده‌اند یا بزحمت سرپا هستند، فقدان سرمایه گذاری، رکود دامنه دار، تولیدات بی‌کیفیت اما گرانی که بسیاری از آن‌ها فقط بضرب جلوگیری از واردات به مصرف کننده تحمیل می‌شوند و از کوچک‌ترین توانی در رقابت در عرصه بین المللی برخوردارنیستند تا یک دوجین مشکلات و معضلات مزمن اقتصادی دیگر.
این فقط اقتصاد دولتی ایران نبوده که چه قبل و چه بعد از برجام این چنین پای در گل مانده است. ظرف بیش از دوقرنی که از انقلاب صنعتی و الگوی اقصادآزاد ادام اسمیت می‌گذرد خیلی‌ها تلاش کردند تا بزعم خودشان یک بهشت و یک الگوی اقتصادی دیگری در برابر الگوی اقتصاد آزاد خلق نمایند که معایب آنرا نداشته و یک سروگردن هم از آن بالا‌تر بایستاد. اما در عمل نه تنها نتوانستند بهشتی ایجادکنند بلکه نظام‌هایی آفریدند که کارآفرینان و نیروهای مولد اقتصادی فقط می‌خواستند از آن‌ها بگریزند. نظام اقتصادی دولتی ما هم استثنایی براین قاعده تاریخی ازآب درنیامده و تنها هنرش تولیدفساد بوده.
جالب است که شما و همفکرانتان این همه درباب مبارزه با فاسد و گرفتن وزدن و بستن واعدام وداغ ودرفش کردن مفسدین دادسخن می‌دهید اما یکبار این سئوال ساده و ابتدایی را از خودتان نمی‌پرسیدکه ما را چه می‌شود که این همه در مملکتمان فساد رایج شده؟ یکبار از خودتان نمی‌خواهید بپرسید که چرا درهند، مالزی، ترکیه، آلمان، آمریکا، امارات و هیچ کشوردیگری این همه مفاسد اقتصادی رایج نیست؟
یکبار ازخودتان نمی‌خواهید بپرسید که چرا در کشورهای دیگر نه کسی را به اتهام مفاسد اقتصادی اعدام می‌کنند و نه این همه زندانی، بازداشتی و متهم بعنوان مفسدین اقتصادی دارند و نه این همه دستگاه‌های عدیده بازرسی، نظارتی، مفتشی، مراغبتی، کنترلی، حراستی، حفاظتی، امنیتی و تعزیراتی دارند، مع ذالک یکصدم ماهم مفاسد اقتصادی ندارند؟ اساسا مشکلی بنام مفاسد اقتصادی ندارند. یکبارهم شما نخواسته‌اید به ریشه یابی اسباب وعلل واقعی بوجود آمدن مفاسد اقتصادی بپردازید. یکبارهم نخواستید از خودتان بپرسید که کشورهایی که سی یا چهل سال پیش از نظر اقتصادی یا پایین ترازما بودند یا حد اکثرهم ردیف ما بودند، چه مسیری را انتخاب کردند و از کدام الگوی توسعه اقتصادی پیروی کردند که امروز توانسته‌اند بدل به اقتصادهای موفق صنعتی شوند؟ یکبار ازخودتان نپرسیده‌اید که آیا محض نمونه یک اقتصاد دولتی توانسته در طول تاریخ موفق شود که اقتصاد دولتی ایران دومین آن باشد؟
نه جناب شریعتمداری عزیز، تارپود اقتصاد ما پوسیده و از هم بدررفته است. هیچ بخشی ازآن نیست که از یک حداقل ثبات و سلامت برخورداربوده و بتواند برروی پا‌هایش بایستاد. نمی‌دانم این توقع که «برجام» همچون عصای موسی قراربوده معجزه نموده و این اقتصاد فاسد و ناکارآمد دولتی را احیاء کند برچه اساسی بوجود آمده؟
در مکتوب دوم درخصوص برجام و برنامه هسته ایی‌مان مصدع اوقات خواهم شد.
ایام بکام باد
صادق زیباکلام
بیست وهشتم فروردین یکهزاروسیصدونودوپنج
منبع: انتخاب
