با استعانت از پروردگار متعال ، این بخش از پایگاه اطلاع رسانی که برای معرفی کتاب در نظر گرفته شده است ، با تقارن رحلت فیلسوف جلیل القدر علامه جعفری شده است ، لذا جهت شروع این بخش آثار این اندیشمند را جهت استفاده عزیزان در نظر گرفتیم .
لیست کامل مجموعه آثار علامه جعفری
اخلاق و مبانی
وجدان
اخلاق و مذهب
ادب و ادبیات
مبدأ اعلا
از دریا به دریا (کشف الابیات مثنوی مولوی)
سه شاعر(حافظ ، سعدی ، نظامی )
تحلیل شخصیت خیام
اندیشه های مولوی
تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی (۱۵ جلد)
مولوی و جهان بینی ها
علل و عوامل جذابیت سخنان مولوی
فکرواره مثنوی
انسان و جهان شناسی
ارتباط انسان – جهان
ایده آل زندگی و زندگی ایده آل
فلسفه و هدف زندگی
آفرینش و انسان
شناخت انسان در تصعید حیات تکاملی
انسان در افق قرآن
حرکت و تحول از دیدگاه قرآن (به انضمام انسان در افق قرآن)
بررسی و نقد
بررسی و نقد نظریات دیوید هیوم در چهار موضوع فلسفی
توضیح و بررسی مصاحبه برتراند راسل – وایِت
بررسی و نقد برگزیده افکار برتراند راسل
بررسی و نقد کتاب «سرگذشت اندیشه ها»
حقوق سیاسی
حقوق جهانی بشر از دیدگاه اسلام و غرب
حکمت اصول سیاسی اسلام
زیبایی شناسی و هنر
زیبایی و هنر از دیدگاه اسلام
موسیقی از دیدگاه فلسفی و روانی
عرفان و معرفت
عرفان اسلامی
علوم جدید
بررسی فقهی و حقوقی طرح ژنوم انسانی
فقه
رسائل فقهی (منابع فقه )
الرضاع
تعبد و تعقل در فقه اسلامی
فلسفه (مضاف و مطلق)
همگرایی دین و دانش
نهاﻳﮥ الادراک الواقعی بین الفلسفه القدیمه والحدیثه
تحقیقی در فلسفه علم
فلسفه عملی
ترجمه کامل نهج البلاغه
شناخت از دیدگاه علمی و قرآن
کلام و کلام جدید
الامر بین الامرین
جبر و اختیار
فلسفه دین
معارف مکتبی
نیایش امام حسین(ع) در صحرای عرفات
امام حسین(ع) شهید فرهنگ پیشروِ انسانیت
امید و انتظار
نهج البلاغه
ترجمه و تفسیر نهج البلاغه (۲۷ جلد)
ترجمه کامل نهج البلاغه
پرسش و پاسخ
تکاپوی اندیشه ها (۲ مجلد)
در محضر حکیم
حیات معقول
کلیات
مجموعه مقالات
پیام خرد
طرحی برای انقلاب فرهنگی
فرهنگ پیرو، فرهنگ پیشرو
برای دریافت اطلاعات کامل به وب گاه زیر مراجعه شود:
اخلاق ومبانی
وجدان
در این اثر، وجدان در دریای پرتلاطم شخصیت انسان از ابعادی چون : اخلاق ، تاریخ ، دین و روان شناسی تشریح می گردد و نتیجه این می شود که : وجدان منعکس کننده صدای خداوندی بوده و تا انسانیت مورد نیاز است ، به وجدان نیز محتاج خواهیم بود.
در این کتاب ، وجدان از چندین جنبه گوناگون مورد بررسی قرار گرفته، نکات جدیدی درباره آن اظهار شده است که در بازشناسی قلمروهای آن کمک شایانی می کند. در واقع ، در کتاب مزبور، وجدان با تفسیر جدیدی تعریف شده و نکات تازه ای از ابعاد آن روشن شده است ، که می توان گفت: کمک فراوانی در تحدید مبانی اخلاق ساز آن نموده، مجهولاتی عمده را حل و فصل می نماید.
اخلاق و مذهب
این کتاب شامل مباحث : پیدایش و روش اخلاق در گذشته (روش اخلاقی در هند باستان ، اخلاق دوران باستانی مصر، روش اخلاقی ایران باستان و …)، نظام (سیستم )های اخلاق باستانی ، بررسی اخلاق در زمان معاصر، تعریف اخلاق و … می باشد، که به بررسی روابط اصلی و تبعی اخلاق و مذهب در طول قرون و اعصار پرداخته ، دینی بودن پدیده اخلاق و اخلاقی بودن مسائل دینی را به صورتی روشن شرح داده است .
ارکان تعلیم و تربیت
این اثر، مجموعه‌ای گزیده از نوشته‌های محمدتقی جعفری است که به بحث و بررسی چشم‌اندازهای تعلیم و تربیت می‌پردازد. این مطالب، به مناسبت‌های گوناگون و اغلب به خاطر ضرورت بحث در موضوعات خاص با عنوان تعلیم و تربیت نگاشته شده است. در این کتاب، مبانی تعلیم و تربیت، اهداف تعلیم و تربیت، مربی و معلم، انسان مورد تربیت، جزو چهار رکن اساسی تعلیم و تربیت به شمار رفته، و با توجه به دیدگاه‌های قرآن، روایات و هم‌چنین بررسی نظرات دانشمندان شرقی و غربی در خصوص ضرورت تعلیم و تربیت، دیدگاه‌های مهم و استوار نویسنده مطرح شده است.
ادب وادبیات
مبدأ اعلا
در واقع ، این کتاب شامل حدود ۳۰ مخمس است که در عنفوان جوانی ، از طبع شاعرانه محمدتقی جعفری تراویده است . موضوع این مخمس ها: انسان ، جهان ، زندگی و باورداشت های اصیل بشری است . از بخش اشعار که بگذریم ، بخش دوم کتاب عبارت است از: موضوعاتی خطابه وار که به شرح و بسط اشعار و ابیات اعتقادی فلسفی بخش نخست پرداخته، مقصود ابیات نغز را تشریح می نماید. نمونه ای از مخمس ها به قرار زیر است :
عمری عدالت گفت و کرد ، کَند صدها بار جـان دل داشت پـاره برخود و مهموره بر بی خانمان
جان خواست بهر عدل ، نی خواهد عدالت بهرجان تنگ آمد عالم بر وجود عادلش ، رفت از جهان
عالم بسی خرد و علــی را منزلـت عظماستــی
از دریا به دریا (کشف الابیات مثنوی مولوی)
کتاب مثنوی که ابیاتی حدود ۲۸ هزار بیت را شامل می شود، در گردآوری نسخ و چاپ های گوناگونی که توسط اشخاصی هم چون : رینولد نیکلسون ، بدیع الزمان فروزانفر، جلال همایی ، محمد رمضانی و … از آن به عمل آمده ، سبب تنوع حالات و ابیات این اثر معرفت خیز شده و محققان را در بازیابی ابیات مختلف ، دچار مشکل کرده بود. از سوی دیگر، به جهت نبود کشف الابیاتی جامع و نیز دارای روشی آسان، امکان فهم و بازیابی دیدگاه های مختلف مولانا را با مشکل روبه رو کرده بود.
با نظر به این مشکلات ، استاد جعفری هم زمان با ادامه تفسیر نهج البلاغه و در کنار بسیاری دیگر از فعالیت های خویش ، در اقدامی پشتکارطلب با همکاری و مشارکت عده ای از شاگردان – به ویژه جوانان- کار بر روی تبویب و تنظیم کشف الابیات را آغاز نمود و پس از ۱۱ سال ، موفق به تدوین مجموعه ای ۴ مجلدی تحت عنوان « از دریا به دریا» شد. بدین سان ، کار پیدا کردن ابیات مثنوی را در حالی که هنوز رایانه های امروزی بدین صورت در عرصه های علمی و فرهنگی بروز و ظهور نداشتند، با نظمی ویژه و روشی بسیار جالب و سهل الوصول یکسره نمود. ترتیب الفبایی این اثر بزرگ و شامل بودن آن بر تمام ابیات مثنوی ، حکایت از زحمات طاقت فرسایی دارد که از سال ۱۳۵۰ تا ۱۳۶۱ خورشیدی بخشی از تمرکز فکری محمدتقی جعفری را به خود مصروف داشته است .
سه شاعر(حافظ ، سعدی ، نظامی )
گفتگو درباره شعر و شاعری سه تن از ارکان ادب فارسی : حافظ ، سعدی ، نظامی گنجوی . موضوع اصلی کتاب ، تحقیقی و ادبی پیرامون افکار سه شاعر مذکور است. محمدتقی جعفری ضمن تصدیق مراتب بالای شعری ادبا و شعرای نامبرده ، در موارد فراوانی نیز به توضیح دیدگاه های حکَمی و کلامی آن ها پرداخته، مسائلی را به نقد می کشد.
در این کتاب ، نظامی گنجوی به حسب این که یکی از شعرای استوار تاریخ ادب فارسی محسوب می شود، مورد توجه ایشان بوده ، اشعار وی مورد شرح و بسط قرار گرفته است .
حکمت ، عرفان و اخلاق در شعر نظامی گنجوی ، موضوعی است با رویکرد اخلاقی اعتقادی که سعی در بازشناسی ابعاد انسانی اشعار نظامی در منظومه های زنده هفت پیکر و … دارد. بنابراین، آن چنان که در این کتاب واضح است ، نگاه نظامی گنجوی، نگاهی معتدل و واقع گرایانه تلقی می شود.
تحلیل شخصیت خیام
سال ها پیش، هنگامی که رباعیات خیام برای طیفی از روشنفکران دستاویزی برای پوچ گرایی قرار گرفت ، دیدگاهی احساس می کرد خیام پدر شکاکیت منفی نیست و موضوع برای اثبات خود، نیاز به بررسی هایی ژرف و پیچیده دارد. در همین راستا، دیدگاه های استاد جعفری در کتاب «تحلیل شخصیت خیام» صورت گرفت و نگاهی متفاوت و عقلانی تر از ماجرای تاریخی خیام و خیام های سه گانه تاریخ به دست داد. از دیدگاه ایشان، عمربن ابراهیم خیامی ، شاعری متأله، ریاضی دان و فیلسوف است که اشعارش باید با واقع بینی مورد نقد و تحلیل قرار بگیرد.
اندیشه های مولوی
تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی (۱۵ جلد)
این مجموعه پانزده مجلدی ، دایرﺓ المعارفی است که به سیر و پژوهش در افکار و آرای عارف و شاعر توانمند مولانا جلال الدین بلخی پرداخته، انگاره های عارفانه و شورگسترانه آن بزرگ مرد تمدن ادب را با واقعیت های جهان امروز تطبیق می کند. این تفسیر چون تنها به عرفان مولوی منحصر نیست ، بنابراین اثری عمومی است که بسیاری از مباحث آکادمیک در آن دارای نقشی برجسته است . تأمل در دیدگاه های جدید روان شناختی غربی و هم چنین سیر اندیشه اجتماعی غرب ، با نظر به منابع برجسته و گسترده ای چون ویکتور هوگو، داستایوفسکی ، تولستوی ، بالزاک ، ماکس پلانک ، اینشتین و … به خوبی تجزیه و تحلیل شده است . از بارزترین ویژگی این تفسیر، آشتی میان معارف اسلامی و انسانی ، و نیز تأمل در مقوله های اساسی فلسفی مشترک میان شرق و غرب می باشد که استاد جعفری از آن تعبیر به « فرهنگ مشترک بشری» می نماید.
مولوی و جهان بینی ها
کتابی علمی و ایدئولوژیک که دانش ها و بینش های مولانا جلال الدین محمد بلخی را در چند و چون ارتباط های عمیق و تئوریک خود با مکتب ها و نحله هایی چون بودائیسم ، اشراق افلاطونی ، سیستم کانت ، مکتب دکارت ، فلسفه رئالیسم ، مونادولوژی ، دیالکتیک هگل و اگزیستانسیالیسم مورد بررسی قرار داده است .
علل و عوامل جذابیت سخنان مولوی
این که چرا سخنان جلال الدین محمد بلخی – مشهور به مولانا – دارای جذابیت است، با استناد به ۲۵ عامل شایان توجه ، مثل : اشراف بر هستی ، آشتی ماده و معنی ، زبان تمثیل ، نوبینی و نوگرایی ، عشق به بیان حقایق و … در این کتاب تبیین شده است . امتیازات هشت گانه مثنوی از دیدگاه حکیم ملاهادی سبزواری ، آخرین بحث این کتاب می باشد.
فکرواره مثنوی
این کتاب، در اصل، استخراج مطالب و مباحث کلی و جزئی مجموعه « تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی» در محورهای: اسلام، انسان، اخلاق، عرفان، فلسفه، تاریخ، تمدن و مباحث عام فکری می باشد.
هم چنین، شامل رئوس مباحث و مندرجات تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی با یک طبقه بندی و تبویب علمی پژوهشی است که با طرحی نو و اسلوبی متفاوت، جویندگان اندیشه های استاد محمدتقی جعفری را با آن آشنا می سازد.
انسان شناسی و جهان شناسی
ارتباط انسان – جهان
کتاب مزبور با نگرش فلسفی فیزیکی ، اولین اثر محمدتقی جعفری به شمار می رودکه با قلمی تحقیقی و فنی در سن ۲۸ الی ۳۰ سالگی ایشان نگارش یافته و به چاپ رسیده است . نام اصلی این کتاب ، « تغییر جرم فیزیکی در ادراک فلسفی بشر، از قدیمی ترین ازمنه تاریخ تا قرن بیستم » ، نشانگر نگرش جدیدی است که در تقریب فیزیک و فلسفه آغاز شده و به کمک تحقیقاتی که در سه مجلد درباره ارتباط های ناگفته انسان و جهان صورت گرفته است ، می تواند راه نوینی در معارف بشری محسوب شود.
ایده آل زندگی و زندگی ایده آل
این کتاب ، عنوان پژوهشی در زمینه بازشناسی ابعاد و آفاق سازندگی های مربوط به زندگی و زندگی های انسان ساز است . این تحقیق که نخستین بار در بهمن ماه سال ۱۳۴۷ خورشیدی در جمع دانشجویان دانشگاه تبریز به صورت سخنرانی ایراد شد، از پژوهش هایی بود که درباره پدیده زندگی ، چیستی و چگونگی آن صورت گرفت. نخستین فرض برای خواننده این کتاب ، عبارت است از: اصالت حیات ، ارزش و قداست زندگی و لزوم برافراشتن پرچم سازندگی .
فلسفه و هدف زندگی
عدم روشن بودن معنا و مبنای زندگی در جوامع امروز، سبب شده است که استاد جعفری در کتاب فلسفه و هدف زندگی به تعریف واقعی زندگی پرداخته، انواع و اقسام آن را از منظرهای گوناگون مورد بررسی قرار دهد. اثبات اصل ارزش حیات و منشأهای درونی و برونی آن ، از مسائل جالب این کتاب به شمار می رود.
آفرینش و انسان
بخشی از فصول این کتاب عبارتند از: آفرینش از دیدگاه ادیان (حاوی شرحی از تاریخ خلقت از نظر علم و فلسفه و دین )، جانداران بر روی زمین (توضیح ظهور و بروز اولین انسان در هستی )، هدفداری در آفرینش (با لحاظ اهداف و خطوط اسلامی موضوع )، انسان و عامل محرک تاریخ از دیدگاه مکاتب مختلف ، طرح اسلام و روابط اجتماعی ، که ارتباطات چهارگانه جعفری نخستین بار در آن مطرح شده است . این کتاب، در حقیقت، گزارشی است از دیدگاه های علمی موجود در زمینه ماهیت و تاریخ انسان از دیدگاه علم و دین .
شناخت انسان در تصعید حیات تکاملی
کتاب مذکور، یکی از تک نگاری های بسیار عمیق و حاوی نکته سنجی های استاد جعفری در زمینه انسان شناسی است . بررسی موضوع انسان در دو قلمرو «هست» و «باید»، عمده ترین گفتگوی این کتاب را شامل می شود. توضیح و بررسی مکاتب انسان شناسی قدیم و جدید، سبب شده است که گفتمان های کتاب در موارد متعددی ، هیأت مباحث روان شناسی را به خود بگیرد، ولی تردیدی نیست که انصراف شناخت انسان در تصعید حیات تکاملی انسان و پویاسازی حیات وی ، در مسیری است که جاده تکامل نامیده می شود.
انسان در افق قرآن
کتابی است در زمینه انسان شناسی با آمیزه ای از دین و اعتقاد که بیشتر به ترسیم و تصویرگری اخلاقی انسان پرداخته است : حقیقت انسان در قرآن ، خود طبیعی و حیات ابدی ، خود طبیعی و خود انسانی ، قیافه ایمانی انسان در قرآن … بخش دوم این کتاب دارای نظامی (سیستمی ) اجتماعی است ، و روشن است که علت آن ، جز این نمی تواند باشد که محمدتقی جعفری اجتماع را ترکیبی از انسان ها می داند.
حرکت و تحول از دیدگاه قرآن (به انضمام انسان در افق قرآن)
در حرکت و تحول از دیدگاه قرآن، موضوع حرکت ابتدا از دیدگاه علم و فلسفه و سپس نگاه جدیدی از طریق قرآن صورت گرفته است. و بخش انسان در افق قرآن، رساله ای است در زمینه انسان شناسی با آمیزه ای از دین و اعتقاد که بیشتر به تصویرگری اخلاقی و روانشناختی انسان پرداخته است : حقیقت انسان در قرآن ، خود طبیعی و حیات ابدی ، خود طبیعی و خود انسانی، قیافه ایمانی انسان در قرآن … بخش دوم این کتاب دارای نظامی (سیستمی) اجتماعی است ، و روشن است که علت آن ، جز این نمیتواند باشد که استاد جعفری اجتماع را ترکیبی از انسان ها میداند.
حیات معقول
کتاب حاضر، کوششی است در بیان حیات معقول که به صورت سخنرانی ایراد شده، در تکمیل مقاله دیگری تحت عنوان « هدف حیات» می باشد.
زندگی طبیعی محض و حیات معقول ، آغازین بحث این کتاب بوده، به نظر می رسد همان بحثی است که در جلد هشتم ترجمه و تفسیر نهج البلاغه نیز آمده است .
بررسی و نقد
بررسی و نقد نظریات دیوید هیوم در چهار موضوع فلسفی
این کتاب ، حاوی نظریات استاد جعفری درباره چهار مسأله فلسفی می باشد که دیوید هیوم پیرامون آن ها اظهار نظر کرده است . این چهار مسأله عبارتند از: من یا شخصیت ، هست ها و بایست ها، قانون علیت ، اندیشه ها و مفاهیم مجرد.
توضیح و بررسی مصاحبه برتراند راسل – وایِت
اثری است فلسفی اجتماعی که به انگیزه داوری میان « برتراند راسل» و « وودرو وایِت» سامان یافته و دیدگاه های راسل را در مباحثی چون : الاهیات ، متافیزیک ، اخلاق و فلسفه مورد نقد و تحلیل برهانی قرار داده است . یکی از مباحث این کتاب ، تشریح مقوله «شک» و «شکاکیت» می باشد.
بررسی و نقد برگزیده افکار برتراند راسل
برتراند راسل به جهت اشتهار در عالم فلسفه و ریاضی ، نفوذ فکری گسترده ای در مجامع علمی و دانشگاهی جهان داشت . این موضوع سبب گرایش جمع کثیری از دانشجویان و دانش پژوهان ایرانی با افکار و آراء وی در مقولاتی هم چون : دین ، اخلاق ، اجتماع و تاریخ شده بود. پراکندگی دیدگاه های راسل در این موضوعات ، نقد و بررسی بنیادینی را می طلبید که در سال ۱۳۴۲ خورشیدی برای نخستین بار توسط محمدتقی جعفری این کار صورت پذیرفت و افکار و دیدگاه های وی تنها در پانزده بخش از مسائل ، در مقابل بررسی و نقد نهاده شد تا پاره ای از مطلق نگری ها زدوده شود.
بررسی و نقد کتاب «سرگذشت اندیشه ها»
کتاب مذکور، یکی از مهم ترین آثار آلفرد نورث وایتهد (۱۹۴۷ – ۱۸۶۱م دانشمند و فیلسوف انگلیسی و استادِ برتراند راسل ) در فلسفه مغرب زمین محسوب می شود. مترجم در حین ترجمه احساس می کند که نکاتی از دیدگاه های وایتهد نیاز به تحلیل با قید نقد و توضیح دارد. استاد نیز با تعلیقاتی سودمند، نظریات وایتهد را در زمینه تاریخ ، اندیشه ، سرگذشت نحله های فکری و زیربنای فکری ملل فلسفی اندیش مورد بررسی قرار می دهد.
حقوق سیاسی
حقوق جهانی بشر از دیدگاه اسلام و غرب
این کتاب که به زبان انگلیسی نیز ترجمه شده ، تطبیقی به حقوق بشر از دیدگاه آموزه های اجتماعی و حقوقی غرب و نظام حقوقی سیاسی اسلام است . استاد جعفری علاوه بر معرفی درست ریشه ها و مبتنی حقوق بشر، نکات دیگری مطرح می کند که در مفاد حقوق بشر مورد غفلت قرار گرفته، سبب نابسامانی های سیاسی و اجتماعی بشر در قرن بیستم شده است . در عین حال ، مؤلف کتاب حاضر، ۸۰ درصد این نظامنامه را موافق اصول و قوانین اثبات شده می داند. ی داند.
حکمت اصول سیاسی اسلام
این کتاب، ترجمه و تفسیر فرمان حضرت علی(ع) به مالک اشتر می باشد، که در حدود ۶۰۰ صفحه به رشته تحریر درآمده و اصول سیاسی اسلام را با نگاه و دیدگاهی جامع ، مورد معرفی قرار داده است . بازکاوی سیاست از دیدگاه اسلام و تحریر رئوس کشورداری عقلانی از منظر اسلام ، با نظر به مدیریت انسانی ، عمده ترین مباحث این کتاب را تشکیل می دهد. شمارش ویژگی های زمامدار اسلام و مقایسه پیش زمینه های تمدن اسلام برای زمامداری با دیگر تمدن ها، در حقیقت، نشان دهنده یک مطالعه تطبیقی جامع در سیاست شناسی ملل مختلف است .
زیبایی شناسی و هنر
زیبایی و هنر از دیدگاه اسلام
چیستی هنر، موضوعی نیست که بحث نشده باشد، ولی چیستی هنر از دیدگاه مکتب و نگاه آرمان سالار، مباحث کلانی را می طلبید که استاد جعفری به عنوان پیشگام این بحث ، کتاب زیبایی و هنر از دیدگاه اسلام را به قلم آورده است . تأمل در نمودهای برونی و ذهنی هنر و ارائه یک تعریف فلسفی و مکتبی از مقوله زیبایی – خصوصاً در هویت ملموس و عینی آن – تشکیل دهنده بخشی از این کتاب می باشد.
موسیقی از دیدگاه فلسفی و روانی
کتاب موسیقی که با حالت تطبیق آن با مقوله هایی چون : شعر، نقاشی ، خط و… آغاز شده ، رساله ای است که در جستجوی عینیت موسیقی و پیوندهای احتمالی آن با جان آدمی ، تئوری ها و فرضیه های نوینی را در باب ماهیت و آثار موسیقی مورد اشاره قرار می دهد و در پایان ، بعد حقوقی و تاریخی آن را ارزیابی می کند.
عرفان و معرفت
عرفان اسلامی
کتابی است که به تشریح و توضیح مقوله عرفان از دیدگاه اسلام راستین پرداخته، مولفه های زندگی امروزین بشر را از دریچه عرفان پویا و مثبت مورد کنکاش قرار داده است . بخش های مهم این کتاب را بحث های زیر تشکیل می دهد: عرفان و نظم ، عرفان و کار، عرفان و علم ، عرفان و دین ، عرفان و اخلاق ، عرفان و موسیقی…
علوم جدید
بررسی فقهی و حقوقی طرح ژنوم انسانی
پدیده همانندسازی ( Cloning ) که ابعاد تکنیکی و مهندسی آن رو به گسترش و فزونی می باشد، موجی از احساسات و اظهارات را در سطح جهان به وجود آورده، بیم ها و امیدهایی را نیز سبب شده است . پاسخ استاد جعفری به سؤالات متنوعی که درباره این پدیده مطرح است ، در این کتاب متمرکز شده و ایشان از زوایای مهم به این پدیده نگریسته اند.
فقه
رسائل فقهی (منابع فقه )
کتاب مذکور، نمایان گر نظرات و دیدگاه های محمدتقی جعفری در دو علم « فقه و اصول» می باشد که شامل مباحث : طهارت اهل کتاب ، ذبایح اهل کتاب ، عدم انحصار زکات در مواد نه گانه ، قاعده لا ضرر و لا ضرار، حلّیّت و حرمت گوشت انواع حیوانات ، حقوق حیوانات در فقه اسلامی ، کیفر سرقت در اسلام ، مقایسه حقوق بشر در اسلام و غرب ، بحثی درباره امر به معروف و نهی از منکر، سقط جنین ، مسئولیت مدنی ناشی از جرم کودکان بزهکار در فقه و حقوق اسلامی ، طنز از دیدگاه فقه اسلامی و پاسخ به برخی سؤالات پزشکی است .
الرضاع
رساله ای است فقهی درباره احکام و مسائل شیرخوار و شیرخوارگی اطفال ، که تحریر آن به دوره تحصیل و فقه آموزی محمدتقی جعفری در نجف اشرف بازمی گردد. در اصل ، این رساله تقریر دروس استادِ فقه محمدتقی جعفری (آیت الله سید ابوالقاسم خویی ) در موضوع یاد شده می باشد که در مطبعه حیدری نجف ، چاپ و منتشر شده است .
تعبّد و تعقل در فقه اسلامی
این کتاب برای اولین بار در سال ۱۳۷۳ خورشیدی به مناسبت دویستمین سالگرد تولّد شیخ مرتضی انصاری به چاپ رسیده است . تعریف تعبّد و تعقل در طرز تفکرات اسلامی ، عقل از نظر روایات و عدم تعارض عقل با احکام اسلامی ، از جمله مباحث این اثر به شمار می رود. به عقیده استاد، احکام تعبّدی فقه اسلامی مادام العمری نیستند و با گذشت زمان می توان جنبه های عقلی احکام را کشف کرد.
فلسفه (مضاف و مطلق )
همگرایی دین و دانش
کتابی است تحقیقی پیرامون علم و دین که به بررسی ماهیت دین و نیز مرزهای گسترده دانش در عرصه های مختلف بشری و نیز نظریه های ابراز شده در خصوص حقیقت علم، اندیشه و فلسفه می پردازد. در این اثر، فرضیه ها و قوانین مورد بازکاوی قرار گرفته، نمادهای مطلق با تفسیری روشن ارائه شده است.
این اثر، ترجمه کتاب «تعاون الدین و العلم » می باشد.
نهاﻳه الادراک الواقعی بین الفلسفه القدیمه والحدیثه
این کتاب، تحلیلی عمیق در یک بحث فلسفی پیرامون ادراک واقعی در فلسفه سنتی و مدرن است . این که شاهین تیزپرواز فکر و دریافت انسانی تا کدامین آفاق راه دارد، موضوعی است که هم در فلسفه قدیم و هم در فلسفه جدید مورد اشاره قرار گرفته ، ولی تا امروز از یک دیدگاه مورد تحلیل قرار نگرفته است .
تحقیقی در فلسفه علم
تعریف علم و جریان تفکیک علوم از فلسفه و صدها موضوع دیگر که در دانش نوظهور فلسفه علم مورد بحث قرار می گیرد، در تحقیق استاد نیز مورد اشاره قرار گرفته، طی سی و دو بحث، یک به یک کالبد شکافی شده است . تمایز علوم از همدیگر و دسته بندی جدیدِ بدیهیات در قالب قضایای بالضروره راست ، از دیگر مباحث این کتاب است .
فلسفه عملی
علم و دین در حیات معقول
علم و دین در حیات معقول با گرایش علم شناختی تاریخی ، شامل سه فصل است . بخش اول : علم در اسلام با جهت گیری حیات معقول . بخش دوم : علم و شناخت در آیات قرآن ، شامل ابعاد حمایتی اسلام و قرآن از جریان علم . بخش سوم این کتاب عبارت است از: گزارش تاریخی بسیار مختصری از علوم ریاضی ، فیزیک ، مکانیک ، نجوم و پزشکی در تمدن اسلامی .
از دیگر مزایای این کتاب می توان به فهرست نمونه ای از دانشمندان اسلامی در گیاه شناسی ، ریاضی ، نجوم ، فیزیولوژی ، معدن شناسی ، پزشکی ، جغرافی و… اشاره نمود.
شناخت از دیدگاه علمی و قرآن
کتاب مذکور – در حقیقت – عبارت است از: جلد ششم تا هشتم تفسیر نهج البلاغه ، که در تفسیر کلامی کوتاه از امیرالمومنین(ع) « اَقَوْلاً بغَیْر علْم» سامان یافته، مباحث بکر و بدیعی را مطمح نظر قرار داده است : شناخت فلسفی ، اخلاقی و عرفانی با لحاظ قواعد معرفت شناختی و منطقی .
کلام و کلام جدید
الامر بین الامرین
این کتاب ، اولین نگارش استاد جعفری به زبان عربی است که زمان نگارش آن ، به دوران تحصیل ایشان در نجف اشرف بازمی گردد. در اصل ، این کتاب تقریر درس های آیت الله سید ابوالقاسم خویی در زمینه «جبر و اختیار» می باشد که با طرح آراء مخالف و موافق ، بعدی کلامی به خود گرفته است .
جبر و اختیار
این کتاب شامل سه فصل کلی مرتبط و در عین حال مستقل ، تحت عناوین: «ملاحظه جبر و آزادی از جنبه طبیعی» ، « ملاحظه جبر و اختیار از جنبه ماورای طبیعی» و« ملحقات جبر و اختیار» می باشد. از دیگر مطالب مطروحه در اثر حاضر: ویژگی های اراده ، میل و اراده ، فرق اراده و تصمیم ، قضا و قدر و… است .
فلسفه دین
با آغاز دهه ۱۳۷۰ خورشیدی که دین کاوی و گرایش های متنوّع و نوعاً با دیدگاه های غربی آغاز شد، محمدتقی جعفری به انگیزه روشنگری و پاسخ به شبهات نوظهور، مباحث فلسفه دین را آغاز نمود و ریشه های تاریخی ، روانی و فلسفی دین را از منظرهای جدیدِ جامعه شناختی و معرفت شناختی مورد بررسی قرار داد. چیزی که در این کتاب به چشم می خورَد، دین شناسی از دو منظر با گرایش حقوقی می باشد، زیرا وی با استناد بر بناء عقلاء، بیش از یکصد اصل حقوقی عقلی را بازشماری می کند که تنها منبع و سخنگوی آن ، دین و اعتقاد دینی است . سکولاریزم و پلورالیزم، از دیگر مباحثی است که در این اثر مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.
معارف مکتبی
نیایش امام حسین(ع) در صحرای عرفات
این کتاب، یکی از متون اسلامی در زمینه دعا و چند و چون نیایشی خالصانه به بارگاه الهی است. قلم روان و نثر زیبا، سبب شده که محمدتقی جعفری بیانات مبارک امام حسین(ع) را در صحرای عرفات با روشی نوین و کارساز شرح نموده، به بازکاوی و تبیین ابعاد آن بپردازد.
امام حسین(ع) شهید فرهنگ پیشرو انسانیت
به عقیده کارشناسان و صاحب نظران واقعه عاشورا، این کتاب را می توان در ردیف یکی از بهترین کتبی به شمار آورد که درباره حادثه کربلا و شخصیت امام حسین(ع) منتشر شده است . کالبد شکافی تاریخ نگاری امام حسین و تمرکز در سیر انسانی حرکت عظیم اباعبدالله از نگاه جامعه شناسی ، تکلیف گرایی ، حقوق بشر، زیبایی شناسی ، تعهدگرایی و … گفتمان های جدیدی را سبب شده که به قلم استاد جعفری آغاز و پس از رحلت ، در ادامه با تدوین سخنرانی های ایشان (کتاب دوم ) تکمیل شده است .
امید و انتظار (حکومت الهی مهدی (عج) در روی زمین)
این اثر، مجموعه ای کوتاه و گزیده از نوشته های استاد محمدتقی جعفری است که به بحث و بررسی آفاق وجودی امام زمان (عج) می پردازد. نگاه ایشان به وجود شامخ و عزیز آن حضرت، نگاهی فکرآمیز است که از باورهای اسلامی نشأت می گیرد و تا لایه های پایانی فکر امتداد پیدا می کند،. جایی که غبارهای پندارها فرو می نشیند و شعاع های نورزاد امید نمایان می شود.
… در این سراپرده، چشم دوختن فضیلتی است که در متون دینی آن را «انتظار» خوانده اند. و از اینجاست که با جرأت میتوان ادعا کرد که این حقیقت زندۀ همیشه بارور، با فکر آبیاری میشود و به بالندگی بی نظیر خود دستمی یابد،. جایی که می توان ادعا کرد: او با توست، چرا تو با او نیستی؟
نهج البلاغه
ترجمه و تفسیر نهج البلاغه (۲۷ جلد)
مجموعه ای در ۲۷ مجلد که بسیاری از اساسی ترین مسائل انسانی و اسلامی با نگاهی نو و پویا در آن بررسی شده است . شمول و گسترش این کتاب از فلسفه تا سیاست ، از عرفان تا ادیان ، از اخلاق پژوهی تا جامعه شناسی و روان شناسی ، ادبیات و شعر و متدولوژی ، دایرﺓ المعارف هوشمندانه ای را در پیش دید اهل نظر و مطالعه قرار داده که می توانند پاسخ بسیاری از سوالات خود را در آن بیابند و با واقعیت های انسان شناختی و هستی شناختی جدیدی آشنایی حاصل کنند.
ترجمه کامل نهج البلاغه
این کتاب یکی از آثار محمدتقی جعفری است که تکمیل نگارش آن در روزهای پایان عمر ایشان به رشته تحریر درآمده است . به اذعان صاحب نظران ، از آن جا که وی در ادبیات عرب و مقوله تفسیر نهج البلاغه دارای سبکی قوی بود، این ترجمه تواند که یکی از بهترین ترجمه های نهج البلاغه به شمار آید.
پرسش و پاسخ
تکاپوی اندیشه ها (۲ مجلد)
این کتاب ، مجموعه مصاحبه های شخصیت های خارجی مسلمان و غیر مسلمان با محمدتقی جعفری در موضوعاتی نظیر: دین ، تمدن ، اخلاق ، عرفان ، فلسفه ، کلام ، تاریخ ، ادبیات ، هنر و … است. ایشان به جهت مطالعات شان در علوم اسلامی و انسانی، از سال ۱۳۴۰ خورشیدی مورد توجه اندیشمندانی قرار گرفته بود که از غرب به شرق و از شرق به غرب در حال تردد بودند. آن چه در تکاپوی اندیشه ها دیده می شود، استواری نظریات استاد جعفری است که سبب جولان و تفکر دیدگاه های گوناگون می شود.
در محضر حکیم
این کتاب با حجمی مناسب ، شامل پرسش هایی است درباره خدا، زندگی ، انسان ، هستی و… که در حضور خیل انبوه دانش پژوهان انجام پذیرفته و با پاسخ هایی سازنده ، علل و عوامل پیشرفت ها و عقب ماندگی ها را نمایان ساخته است . تطبیق دو جامعه شرق و غرب و تأمل در چگونگی آن دو، از دیگر مباحث این کتاب به شمار می رود.
تکاپوی اندیشه ها
این کتاب در قطع وزیری با ۵۸۸ صفحه، مجموعه ای از مصاحبه ها و گفتگوهای شخصیت های خارجی، اعم از مسلمان و غیر مسلمان با علامه جعفری در موضوعاتی نظیر: دین، تمدن، اخلاق، عرفان، فلسفه، کلام، تاریخ، ادبیات، هنر و … می باشد که از سال ۱۳۴۲ تا سال ۱۳۷۷ خورشیدی صورت گرفته است. آن چه در این اثر دیده میشود، استواری نظریات علامه جعفری است که موجب جولان و تفکر دیدگاه های گوناگون شده است.
کلیات
مجموعه مقالات
کتاب مجموعه مقالات ، تمرکزیافته چندین مقاله برتر و چند کتاب مختصر است. از جمله عناوین سامان گرفته در کتاب مزبور، بدین گونه می باشد: برهان کمالی (وجوبی) دکارت بر وجود خداوند، هدف زندگی، مقدمه ای بر مفهوم فلسفه مالکیت، حرکت و تحول از دیدگاه قرآن، طبیعت و ماورای طبیعت، علم در خدمت انسان، رابطه علم و حقیقت، علم و عرفان از دیدگاه ابن سینا، علم از دیدگاه اسلام، امید و انتظار.
پیام خرد
این اثر حاوی تعدادی از سخنرانهای بین المللی ایشان تحت عناوین زیر است :
کیفر سرقت در اسلام ، بحثی مبتنی بر فقه امامیه و فلسفه حقوق – لذت در فلسفه و عرفان ابن سینا – مبانی حقوق بشر در اسلام – بقا در قرن بیست و یکم – حق کرامت انسانی – نظری بر تقسیم بندی فلسفه ها – عدالت و انگیزگی قدرت در تنازع بقاء – جایگاه تحقیقات در علوم انسانی (گذشته ، حال ، آینده ) – دین ابراهیمی جهانی و گفتگوی بین ادیان – نوبینی و نوگرایی از دیدگاه مولوی .
طرحی برای انقلاب فرهنگی
این کتاب که به ضمیمه «دنیای فلسفی راسل »، در قطع جیبی تنظیم شده، در اصل، شامل دو فصل است: طرح هایی در انقلاب فرهنگی و دنیای فلسفی راسل، که آمیزه ای است از مباحث فرهنگ ، روان شناسی و فلسفه . در این اثر، دیدگاه های واضع استاد در زمینه روان شناسی برای تنظیم یک انقلاب فرهنگی به صورتی خلاصه تدوین و ارائه شده است .
فرهنگ پیرو، فرهنگ پیشرو
تعریف فرهنگ در این کتاب به راه حل اساسی خود نزدیک شده و با تأمل در لغت نامه ها و انگاره های علمی ملل و اقوام مختلف ، نظریه جدید و مناسبی توسط استاد جعفری به کاروانیان دانش و بینش پیشنهاد شده است . علاوه بر این، تعریف جامعی است که در« فرهنگ پیرو، فرهنگ پیشرو» از ماهیت فرهنگی به عمل آمده، به برخی مجادلات و اختلاف نظرهای کلامی و نظریِ محض در خصوص فهمِ علمیِ فرهنگ پایان داده است.
