نیکبخت میرکوهی اعتقاد دارد مطالعه در حوزه‌ی تاریخ و ادبیات مرثیه‌ی آذربایجان کمتر صورت گرفته. مجموعه تاریخ و ادبیات مرثیه آذربایجان تلاش دارد این خلاء را تا اندازهای پرکند.
نیکبخت میرکوهی (دبیرِ مجموعه‌ی تاریخ و ادبیات مرثیه آذربایجان) در گفتگو با خبرنگار ایلنا گفت: در حال حاضر این مجموعه را با انتشارات سفیراردهال کار می‌کنیم. این یک مجموعه‌ی پنج جلدی است که البته بعضی جلد‌های آن، شمارگان دیگری هم دارد.
او ادامه داد: متأسفانه مطالعات در حوزه‌ی تاریخ و ادبیات مرثیه‌ی آذربایجان کمتر صورت گرفته است. ما در این مجموعه تلاش کردیم تا اندازهای این خلاء را پرکنیم. تاریخ و ادبیات مرثیه هیچ متولی خاصی ندارد و مقر و تشکیلاتی وجود ندارد که ادبیات مرثیه را رصد کند و درباره‌ی آن به تحقیق و پژوهش بپردازد.
میرکوهی افزود: البته موسساتی هستند که جبنه‌های صنفی و هنریِ مرثیه را مورد بررسی قرار می‌دهند اما از نظر تاریخ ادبیات به آن رسیدگی نمی‌کنند. ما در این مجموعه، سعی کردیم به تاریخ ادبیات مرثیه، به صورت کامل بپردازیم.
او با اشاره به مجموعه‌ی تاریخ و ادبیات مرثیه آذربایجان بیان کرد: اولین کتاب از این مجموعه «گزیده مدایح و مراثی حضرت زهرا (س)» نام دارد. این کتاب تألیف و گردآوریِ دوتن از شاعران معروف آذربایجانی به نام «مرحوم فیروز جوانشیر، متخلص به خادم» و «استاد رجایی تبریزی» است که گزیده‌ای از اشعار برتر آذربایجان، درباره‌ی حضرت زهرا(س)، هم به زبان آذربایجانی و هم به زبان فارسی را گردآوری کرده‌اند. در این کتاب، هم زندگی نامه‌ی شعرا آورده شده و هم نگاهی علمی به این موضوع صورت گرفته است.
میرکوهی ادامه داد: دومین کتاب این مجموعه با نام «ادبیات مرثیه در منطقه‌ی ارسباران» هم توسط نشر سفیر اردهال مجوز گرفته و آماده‌ی انتشار است. این کتاب نوشته‌ی «حسین دوستی» است که به تاریخ ادبیاتِ منطقه‌ی ارسباران می‌پردازد. از نویسندگان و پژوهشگران این منطقه، چهل اثر آورده شده. همچنین زندگی‌نامه‌ی پژوهشگران، محققان و هنرمندان این خطه هم در کتاب وجود دارد.
وی با اشاره به کتاب «همیشه بهار » یا «تحفه ناجیان» که سومین کتاب از مجموعه‌ی «تاریخ و ادبیات مرثیه آذربایجان» است، گفت: این کتاب مدایح و مراثی ائمه‌ی اطهار است که توسط «مرحوم حاج حسن ناجیان تبریزی» گردآوری شده و نزدیک چهل سال پیش منتشر شد که اکنون نایاب است. تبریزی اشعار فارسی را در این اثر انتخاب کرده که با مقدمه‌ای مفصل در حال انتشار است.
دبیر مجموعه‌ی «تاریخ و ادبیات مرثیه آذربایجان» با اشاره به یک مجموعه‌ی سه جلدی که در داخل همین مجموعه قرار می‌گیرد، اظهار داشت: مجموعه‌ی «حسینم وای» یک مجموعه‌ی ادبی است با موضوع مراثی اهل بیت، در سه جلد آماده‌ی انتشار است. جلد اول آن از مدینه تا کربلا، جلد دوم آن در کربلا و جلد سوم از کربلا تا مدینه است.
او در پایان گفت: جلد بعدیِ این مجموعه، نسخه‌ی خطی‌ای است از قرن سیزدهم که در کتابخانه‌ی مجلس شورای اسلامی، توسط منصوره وثیق، تألیف شده است، با نام «مرثیه‌های قدیم عاشورایی آذربایجان». این کتاب در حال حاضر آماده‌ی انتشار است. وجودِ برخی از شعرا در این کتاب، که تاکنون هیچ اثری از آن‌ها منتشر نشده است، حائز اهمیت است.
