بعد از چند ماه تایید و تکذیب های منتفی بودن حج ۹۵، بالاخره روز گذشته وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی آب پاکی را روی دست منتظران حج ریخت و رسما اعلام کرد که «امسال حج نداریم.» علی جنتی تاکید کرد که «تعمدی از طرف دولت عربستان وجود دارد برای اینکه زائران ایرانی به طور رسمی نتوانند امسال تمتع را به جای آورند». تعمدی که به نظر می رسد پیش از آنکه ناشی از دخالت نگاه‌های سیاسی سعودی ها بر موضوعی فرهنگی – مذهبی باشد، نتیجه رفتار تندی است که چند ماه قبل در پاسداران تهران رخ داد. آن روز که عده ای با رفتار افراطی، از دیوار سفارت عربستان بالا رفته و گلوله آتش به ساختمان انداختند، باید منتظر این روز می بودیم که سعودی ها کاملا وقیحانه از پاسخ به یک نامه رسمی سرباز زنند تا وزیر ارشاد کشور از مهم نبودن رعایت شان و امنیت زائران در سفری زیارتی و وقاحت سعودی ها در پاسخ به خواسته های ایرانی ها سخن گوید.
نسخه ای که چند ماه قبل پیچیده شد
آن روز که در مقابل سفارت تسخیر شده عربستان، تندروها سلفی یادگاری گرفتند و به رفتار افراطی خود بالیدند، همزمان نسخه حج سال بعد را نیز پیچیدند تا بار دیگر مثل معروف «از ماست که برماست» جامه عمل پوشد. اگر چه از کنار اهمال و سهل انگاری رفتار سعودی‌ها در حادثه منا و شهید شدن تعداد زیادی زائر نمی توان گذشت، یا نمی توان رفتار خصمانه سعودی‌ها در اعدام شیخ نمر را توجیه و تفسیر کرد، اما رفتار افراطی داخلی در برابر بی درایتی سعودی ها سبب شد تا یک «بازنده» در مقام «برنده» برای اجرای یک حکم الهی خط و نشان کشد. یادمان نمی رود که پس از فاجعه منا که خانواده های بسیاری را در ایران و سایر کشورهای اسلامی داغدار کرد، دولت بی عرضه سعودی مورد انتقاد فراوان بین المللی در مدیریت اعمال حج قرار گرفت. پس از آن و در اعدام یکباره شیخ نمر رهبر شیعیان در عربستان، بسیاری از دولت ها ، رفتار سعودی‌ها را نکوهش و محکوم کردند و خواستی بین المللی برای برخورد با ضعف مفرط دولت سعودی در اداره حج و نیز اعدام شیخ نمر شکل گرفت. واکنش ها و پیگیری های حقوقی و دیپلماتیک فاجعه منا و اعدام شیخ نمر از سوی دولت‌ها به خصوص مقامات ایرانی دنبال شد و درحالی که می رفت تا دولت ایرانی، به حقوق خود و خانواده های ایرانی در این فاجعه دست یابد و از سویی، دولت سعودی تبعات بین المللی اعدام شیخ نمر را برعهده گیرد، اما افراطی گری عده‌ای، سبب شد تا همه چیز بر عکس شده و دولت طلبکار ایرانی، بدهکار شود. سعودی ها که منتظر فرصتی برای فرار از مهلکه منا و اعدام شیخ نمر بودند، حمله شبانه به ساختمان سفارت شان در ایران را فرصتی مغتنم شمردند تا دست پیش بگیرند و بیشتر بدهکار نشوند. آنها، با مظلوم نمایی در حادثه تسخیر سفارت، حمایت هم پیمانان سیاسی خود در محکوم کردن رفتار ایرانی‌ها را خواستار شدند و با ناامن جلوه دادن فضای داخلی ایران، روابط سیاسی و دیپلماتیک خود را قطع کردند. سعودی های فرصت طلب، عربده های افراطی در ایران را به مجالی برای سوء استفاده در دیگر عرصه ها همچون نامه به فدراسیون فوتبال آسیا برای بازی نکردن در ایران به بهانه نبود امنیت تبدیل کردند. آنها آنقدر بر سازی که افراطی های ایران کوک کرده بودند، نواختند تا موضوع مطالبه حقوق حادثه منا و اعدام ظالمانه شیخ نمر، کاملا فراموش شده در عرصه بین الملل شود.
داستانی که آخرش معلوم بود
اما در شرایطی که نه رابطه دیپلماتیک، نه رابطه فرهنگی و نه حتی رابطه ورزشی میان دو کشور در ماه‌های گذشته وجود داشت، بحث حج ۹۵ و فشار بر دولت برای صدور روادید حدود ۷۰ هزار زائر ایرانی از سوی افراد و گروه ها مطرح شد. موضوعی که از همان روزهای طرح در اسفند ماه گذشته، با توجه به آنچه در سابقه روابط دو کشور و تحت الشعاع قرار گرفتن حج زیر سایه اختلافات سیاسی وجود داشت، قابل پیش‌بینی برای نتیجه بخش نبودن بود اما با این حال، مقامات ایرانی تلاش هایی را برای امکان حج امن ۹۵ آغاز کردند. چند بار مذاکره مستقیم و غیر مستقیم با سعودی ها و اعلام رسمی شروط برای اعزام زائر به حج ۹۵ انجام شد اما هیچ کدام از این تلاش ها به خاطر رفتارهای تند و افراطی سال قبل که مشت خالی سعودی ها را پر کرد، نتیجه‌ای در بر نداشت. در نهایت هم موضوع به این ختم شد که وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از مهیا نبودن شرایط حج امسال و منتفی بودن آن سخن گوید. او گفت که «آنچه برای دولت ایران مهم بود و بر آن تأکید داشت، بحث تأمین امنیت زائران حج بود؛ با توجه به پیشینه‌ای که دولت عربستان دارد که در سال گذشته منجر به شهادت بسیاری از زائران ایرانی و سایر کشورهای اسلامی شد و در سال‌های قبل‌تر هم دستگیری‌های مختلفی به بهانه‌های واهی از حجاج ایرانی صورت می‌گرفت بنابراین ما هیچ وسیله‌ای برای حمایت کنسولی شهروندان‌مان در عربستان نداریم.» وی ادامه داد: بحث رعایت و حفظ حرمت زائران ایرانی از دیگر مواردی است که بیشتر مورد تأکید ما بوده است که مقامات عربستان برای این هم پاسخی نداشتند. از سویی، در زمینه‌های اجرایی هم عملاً ۴ ماه زمان را از دست داده‌ایم و امکان اینکه بتوانیم اماکن اقامتی را برای زائران فراهم کنیم و قراردادهایی که باید ببندیم و… همه این زمان را از دست داده‌ایم. جنتی خاطرنشان کرد: استنباط من این است که یک تعمدی از طرف دولت عربستان برای اینکه زائران ایرانی به طور رسمی نتوانند امسال حج تمتع را به جای آورند صورت گرفت. وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در پاسخ به سؤالی مبنی براینکه معاون وزیر خارجه عربستان ابراز داشته که ایران در ماجرای حج امسال خیلی جدی نبوده است، تصریح کرد: «وزیر خارجه عربستان بی‌خود می‌گوید اینها جوسازی‌های رسانه‌ای است و می‌خواهند کارشکنی‌های خودشان را بپوشانند.» کارشکنی هایی که سال گذشته و در حادثه منا به وضوح برای ایران و میلیون ها نفر در جهان قابل مشاهده شد اما تندروی برخی، هم فرصت پیگیری حقوق شهروندان ایرانی در حادثه منا را گرفت و هم امکان سفر حج برای هزاران مشتاق این سفر را. حال همچون سه چهار مقطع تاریخی قبل که سفر حج برای مومنان ایرانی از دست رفت، یک بار دیگر حج ابراهیمی دست نیافتنی شد تا عاشقان حرم امن الهی، تمتع ۹۵ را با حسرت از قاب دوربین تماشا کنند. حسرتی که شاید برای برخی عاشقان حج، همیشه بر دل ماند و کهولت سن و بیماری و … امکان این را برایشان مهیا نکند تا در صورت بهبودی روابط دوکشور در سال های آینده، عازم حج شوند. اکنون حتما بسیاری از افراطیونی که سال گذشته تیشه بر ریشه دیپلماتیک با سعودی ها زدند، از کرده خود نادم نیستند اما حتما نگاهی به چشم های منتظر عاشقان حج، آنها را کمی به فکر فرو خواهد برد که حج ۹۵ ، با هزینه افراطی‌گری از بین رفت.
