آرمانگرایی چپ اسلامی و تلاش برای دستیابی به آزادی بیش تر در برابر قدرت طلبی جناح راست ویژگی اصلی جریان های سیاسی ایران در طول دوران پس از پیروزی انقلاب بوده است.
نشریه امریکایی “نیوریپابلیک” با انتشار گزارشی به چاپ کتاب تازه ای به نام “فرزندان بهشت، مبارزه برای روح ایران” نوشته “لورا سکور” اشاره می کند که به تازگی منتشر شده است.
این نشریه می نویسد:”در ماه فوریه گذشته ایرانیان به پای صندوق های رای رفتند تا در انتخابات دیگری شرکت کنند. بیش از ده هزار نفر نامزد شرکت در انتخابات برای کسب ۲۹۰ کرسی شده بودند اما از میان آنان بیش از پنج هزار نفر رد صلاحیت شدند. رد صلاحیت ها توسط شورای نگهبان صورت گرفته بودند. اکثر نامزدهای رد صلاحیت شده از جناح اصلاح طلب بوده اند. اصلاح طلبی به عنوان یک جنبش سیاسی در دهه ۹۰ میلادی هدفش اعطای آزادی های اجتماعی بیش تر به شهروندان و انجام اصلاحات در نظام توزیع ثروت و کاهش شکاف های طبقاتی و پایان دادن به انزوای بین المللی ایران بود. در انتخابات اخیر اما بسیاری از ایرانیانی که در طول تاریخ انتخابات رای خود را به نفع اصلاح طلبان به صندوق آرا می ریختند به نامزدهای نزدیک به روحانی رییس جمهوری میانه رو رای دادند”.
این نشریه در ادامه اشاره می کند که روحانی که در تابستان گذشته تلاش هایش منجر به نتیجه رسیدن مذاکرات هسته ای و حصول برجام شد بخشی از اصلاح طلبان است و در این باره می نویسد:”او مجزا از اصلاح طلبان نیست. اطرافیان او از جمله آیت الله هاشمی رفسنجانی رییس جمهوری پیشین سیاستمداری میانه رو و نزدیک به اصلاح طلبان بوده است”.
نیوریپابلیک در این گزارش اشاره می کند که لورا سکور در کتاب تازه خود به خوبی توضیح داده که دو جناح راست و چپ اسلامی تا چه اندازه با یکدیگر در طول تاریخ پس از پیروزی انقلاب اسلامی به این سو تنش داشته اند. این نشریه می نویسد:”در این کتاب به ویژگی بازیگران سیاسی ایرانی اشاره شده است. نویسنده می توانست ریشه های چپ اسلامی در ایران و جنبش اصلاحات را در افکار روشنفکرانی جست و جو کند که خواستار محدود کردن قدرت پادشاه طبق قانون اساسی مشروطه بودند. او اما ترجیح داده تا ریشه یابی را از کتاب “ماهی سیاه کوچولو” صمد بهرنگی نویسنده چپ آغاز کند کتابی که در ظاهر برای کودکان نوشته شد و در سال ۱۹۶۸ میلادی منتشر شد اما در واقع پیامی سیاسی و اجتماعی داشت. در این کتاب یک ماهی سیاه کوچک راه خود را به دریا پیدا می کند و در آنجا خود را در وحشتی تاریک می بیند در شرایطی که سایر ماهی ها ممکن است شکار یک پرنده شوند.
او در ادامه ریشه های جنبش چپ اسلامی را در نوشته های جلال آل احمد می جوید. نویسنده جوانی که در داستان هایش شرایط هولناک دوران سلطنت پهلوی را روایت می کرد. آل احمد سهمی اساسی در ایجاد انگیزه های انقلاب در میان چپگرایان و اسلامگرایان داشت. او در کتاب “غربزدگی” در سال ۱۹۶۲ میلادی به نقد فساد ناشی از تاثیرپذیری از غرب پرداخت و نوسازی دوران پهلوی را محکوم کرد. در کنار او متفکر دیگر غیر روحانی “علی شریعتی” بود که افکاری رادیکال داشت و مفاهیم چپ از جمله مبارزه طبقاتی را در چارچوب اسلام شیعه قالب بندی و فرموله کرد. او در انقلابی شدن فضا نقش مهمی داشت”.
نویسنده کتاب معتقد است که همین آرمانگرایی چپ اسلامی در برابر قدرت طلبی جناح راست بوده که تاکنون روایت گر تاریخ منازعه سیاسی میان دو جناح بوده است. او اشاره می کند که اکثر تاثیر پذیران از نوشته های روشنفکران مذکور در دهه ۹۰ میلادی در مجلات و روزنامه ها به تدریج افکار خود را مبنی بر لزوم توسعه سیاسی عرضه کردند و در نهایت به صحنه سیاسی وارد شدند. او می نویسد:”در آن زمان رییس جمهوری اصلاحات نامزدی شد که روشنفکران به گرد او جمع شدند. او در انتخابات پیروز شد اما موانع زیادی پیش رویش بود از جمله برخورد عناصر خودسر با روشنفکران، نویسندگان و بسیاری از روزنامه نگاران اصلاح طلب. در دوران اصلاحات جامعه مدنی شکوفا شد و فرصت برای ایجاد مجموعه ای سازمان های غیر دولتی و گروه های اجتماعی فراهم شد. رییس دولت اصلاحات تمایل زیادی به پایان دادن وضعیت انزوای بین المللی ایران داشت. اما طرف مقابل یعنی جناح راست و نهادهای غیر انتخابی آن قدرتمندتر بود و تلاش های رییس دولت اصلحات را بی اثر کرد. پس از آن بود که نماینده جناح راست اسلامی یعنی محمود احمدی نژاد به قدرت رسید. شرایط برای اصلاح طلبان هر روز دشوارتر و بسته تر می شد. روزنامه های زیادی توقیف شدند و دانشگاهیان بسیاری اخراج شدند”.
نویسنده این کتاب در ادامه اشاره می کند که پس از پشت سر گذاشتن روزهای تلخ پس از انتخابات و پیروزی روحانی در انتخابات ریاست جمهوری بعدی هنوزهم با مقاومت های جناح راست مواجه است اما توانسته کار مهمی را انجام دهد:” توافق با قدرت های غربی به خصوص امریکا. به نظر می رسد روحانی و همراهان او همانند ظریف وزیر امور خارجه اصلاح طلب درک بهتری از امریکا و امریکایی ها و غرب دارند. اعتقاد او به دیپلماسی سبب می شود تا مردم هر دو کشور امریکا و ایران امکان بهتری برای تفاهم با یکدیگر داشته باشند.
*”لورا سکور” روزنامه مستقل است که برای چندی سال درباره مسائل مرتبط با ایران در نشریات معتبری چون نیویورک تایمز، نیویورکر، آتلانتیک و نیوریپابلیک نوشته است.